نقش ارز در صنعت گردشگری

صنعت گردشگری مسالمت آمیزترین جنبش خانواده بشری است که به پیشرفت دانش فرهنگ و اقتصاد جوامع اثر مستقیم دارد و به عنوان موثرترین عامل در ایجاد تفاهم میان ملتها و استوار ساختن صلح جهانی نقش اساسی ایفا میکند (زهری 1385).امروزه نگرش جدیدی به صنعت گردشگری ایجاد شده و توجه خاصی توسط مراکز آموزشی سیاستمداران و مدیران به این صنعت معطوف شده است. در دیدگاه جدید اهمیت گردشگری به لحاظ امکان پذیری اقتصادی هزینه ها و سودآوری برای منطقه گردشگر پذیر بررسی می گردد.گردشگری و اقتصاد گردشگری در حال حاضر در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی اقتصاد جهان است. افزون بر این بسیاری از برنامه ریزان و سیاست گذاران توسعه نیز از صنعت گردشگری به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند (افتخاری. 1385). اما تغییرات در هر بخشیاز اقتصاد جهانی می تواند دگرگونیهای عمده ای نیز در گردشگری در پی داشته باشد. برای نمونه، چندی است نوسانات ارز در بازار ایران باعث تغییرات گسترده ای در حوزه گردشگری داخلی و خارجی این کشور شده است که در ادامه، به آن می پردازیم.صنعت گردشگریبرای اولین بار بصورت رسمی در سال 1937 کلمات گردشگری و گردشگر توسط سازمان ملل مورد استفاده قرار گرفت ولی پیشینه این صنعت به سالهای قبل از این تاریخ بر میگردد (اژدری 1387). گردشگری در ایران با نگرش جدید از سال 1317 مورد توجه قرار گرفت (زهری 1385). امروزه گردشگری یکی از بخش های هدایت کننده تجارت جهانی در خدمات و یکی از مهمترین مولفه های صادرات هر کشوری است. گردشگری منبعی مهم برای شکوفایی کشورهای در حال توسعه است و سطح زندگی اجتماعی را با ایجاد مشاغل گوناگون و ارتقا سطح در آمد طبقات وسیعی از مردم کشورهای گردشگر فرست و گردشگر پذیر تغییر می دهد (محلاتی 1380). صنایع مسافرتی و گردشگری به خوبی در مسیر تبدیل شدن به یک موتور قدرتمند در هزاره سوم قرار دارند. گردشگری جهانی شاخص های جدیدی را در سه ماه اول سال 2007 از خود نشان داده است که معادل نهصد میلیون گردشگر بوده است. البته در سالهای 2008 و 2009 به علت رکودی که دامن گیر کشورهای مختلف جهان شده است این صنعت شامل تغییرات چندانی نبوده است.ارز و نقش آن در صنعت گردشگریبرای سفر به کشوری دیگر، ابتدا باید پول ان کشور را به دست آورد. تبادل ارز لازمه این کار است. همه ابزارهای پولی که مبین مطالبات اهالی یک کشور از کشور دیگر باشد ارز نامیده می شود. استفاده از ارز وسیله اصلی هر کشور برای تسویه حساب معاملات با دیگر کشورها به شمار می رود. نرخ ارز: قیمت مبادله پول رایج یک کشور با پول رایج یک کشور دیگر را اصطلاحا نرخ ارز گویند. واحد کلی ارز دلار است که بنا به شرایط و اتفاقات مختلف قیمت مبادلاتی ان در ایران با نوسانات قابل توجهی روبرو است. با بالا رفتن نرخ دلار ارزش مبادلاتی با توجه به واحد ریال کم می شود. واردات و صادرات با نرخ تازه ای انجام می شود. از آنجایی که مواد اولیه با قیمت بالاتری نسبت به قبل خریداری می شوند کالای تولید شده نیز با قیمت بالاتری عرضه می شود. در ایران برای سفر به کشور خارجی ابتدا باید ریال ایران را به ارز تبدیل کرده و سپس پول آن کشور را خریداری کنیم. از آنجایی که تورهای خارج از ایران به قیمت دلار فروخته می شوند با بالا رفتن نرخ ارز قیمت بسته های سفر نیز مانند مواد اولیه صنایع بیشتر می شود و این باعث می شود تقاضا برای سقر های خارجی گران قیمت کم شود.در حالی که تورهای خارجی یکی از مهمترین منابع مالی برای آژانس داران است، نوسانات شدید نرخ ارز این تورها را دچار تزلزل کرده و آژانس ها با چالش جدیدی مواجه شده اند. گفته می شود تغییر ناگهانی ارز با ارقام قابل توجه ضرر زیادی به فروشندگان تورهای خارجی زده است. علاوه بر این قیمت تورهای داخلی نیز به صورت چشمگیری افزایش یافته که به دلیل افت ارزش ریال است.البته اصولاً نوسانات نرخ ارز بر کلیه فعالیت های اقتصادی اثر گذار است. با این حال شدت و ضعف این تاثیرات بستگی به میزان تعاملات هر بخش با اقتصاد جهانی دارد. صنعت گردشگری نیز از این موضوع متاثر خواهد بود هم از جنبه گردشگری خارجی و هم از جنبه گردشگری داخلی.مثلا فردی که مقصد خارجی را برای گذراندن اوقات فراغت انتخاب کرده، با افزایش قیمت تورهای خارجی و ارز و حتی نبودن ارز دولتی نظر خود را عوض کرده و به سوی مقاصد گردشگری داخلی متمایل می شود و این موضوع زمانی که با کاهش نرخ ارز مواجه هستیم به صورت معکوس عمل خواهد کرد.افزایش نرخ ارز در کشور طی چند ماه اخیر تاثیر مستقیمی روی نرخ تورهای گردشگری داخلی و خارجی گذاشته است، به نحوی که تورهای خارجی ار 6 ماه پیش تا کنون به دو برابر قیمت فروخته می شود (به نقل از خبرگزاری اکو نیوز )آمار  خبرگزاری هایی همچون خبرگزاری اقتصادی ایران نشان می دهد که دبی و ترکیه با وجود افزایش نرخ دلار، همچنان در صدر مقصد گردشگری ایرانیان اند. هر چند که قیمت این تورها در 6 ماه امسال دو برابر افزایش قیمت داشته، اما با این حال در فهرست پر فروشترین  تورهای خارجی قرار دارند.در مقابل تورهای گردشگری داخلی به مقصد جزیره کیش و مشهد نیز پر فروش هستند. به همین دلیل آژانسهای مسافرتی رزرو این تورها را از دو هفته قبل انجام می دهند. ولی تورهای شهر دیگر همان روز فروخته می شود چون متقاضی کمتری دارد.در این میان قیمت تورهای مشهد نیز افزایش داشته است. اما تورهای گردشگری شهرهای دیگر تغییر محسوسی نداشته اند و بیشتر روی نرخ هتلها افزایش داشته اند.در این میان نباید ازبرابری نرخ تور داخلی و خارجی نیز غافل بود؛ چرا که به عنوان مثال مقایسه دو تور کیش و دبی نشان می دهد تور دو روزه دبی با ۴۰۰ هزار تومان خدمات در هتل ۳ ستاره تقریبا برابر با تور دو روزه کیش در هتل درجه سه با همان قیمت فروخته می شود.بنابر این ملاحظه می شود که به دلیل تعاملات بین المللی صنعت گردشگری با اقتصاد جهانی و قابلیت رقابت و فعالیت در آن با شدت بیشتری تحت تاثیر نوسانات ارز قرار دارد. انتظار می رود با افزایش نرخ ارز تعداد سفرهای خروجی از ایران تا حدودی کنترل شده و بر تعداد گردشگران ورودی و داخلی افزوده شودیک نظریه دیگر هم وجود دارد که اگر افزایش نرخ ارز باعث بروز تورم شدید شود، در اقتصاد کشور اختلال ایجاد شده و بسیاری از مردم توانایی مالی برای مسافرت نخواهند داشت. زیرا حقوق و در آمد ثابت است ولی قیمت ها مدام بالا می رود.افزایش نرخ ارز، فرصتی برای جذب گرشگران خارجیهمانطور که گفته شد با تغییر نرخ ارز و پایین امدن ارزش ریال می توان گقت که ایران برای کشورهایی با ارزش پول بیشتر مقصد مسافرتی بسیار ارزانی است که می توانند برای مسیر سفر انتخاب کنند و این می تواند یک عامل برای جذب توریست باشد. در شرایط کنونی که کشور با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می کند، توسعه صنعت گردشگری و جذب گردشگران خارجی می تواند راهکاری گره گشا باشد.بر این اساس اتکا به صنعت گردشگری و مزیت های واقعی و جاذبه های کم نظیر خود بسیار بهتر از ایجاد فضاهای مصنوعی و کوتاه مدت رونق و بهبودی خواهد بود. البته این بدین معنا نیست که تحت هیچ شرایطی امکان استفاده از ایزار مالی پولی و ارزی برای بهبود صنعت گردشگری وجود ندارد بلکه لازم است تا این ابزار  به صورت عاقلانه محدود و هدفمند مورد استفاده قرار گیرد.جذب توریست تنها به دلیل ارزان بودن یک کشور ممکن نیست بلکه شرایط امنیت تبلیغات امکانات جاذبه ها و ... حتی نقش مهم تری ایفا می کنند بنا بر این داشتن بستر های مناسب برای توسعه لازم است.بنابراین یکی از بهترین راهکارها برای بهتر کردن اوضاع اقتصاد کشور تبلیغات مثبت برای جذب توریست از کشورهای دیگر است که می تواند با ایجاد شغل و درامد زایی بسیاری از مشکلات را حل کند که البته به دلیل نبودن بسترهای لازم برای گردشگر پذیری این نظریه در همین حد باقی مانده و اجرای آن در واقع تغییرات زیادی را می طلبد علاوه بر این تلاش برای ثابت نگه داشتن نرخ ارز خیلی می تواند به این بحث کمک کند.تبلیغات نیز نقش بسیار مهمی در جذب گردشگر برای ایران داری هم اکنون تمامی تبلیغاتی که از ایران میشود جنبه منفی دارد. در حالی که شاید کشورهای دیگر امنیت کمتری نسبت به ایران داشته باشند ولی بستر های جذب گردشگر را دارند. اینگونه مسایل است که حتی با توجه به ارزان شدن پول ملی نمی توانیم گردشگر زیادی جذب کنیم.منابع:اژدری، علی (1389)،"نقش مدیریت در توسعه صنعت گردشگری"، در وب سایت نظام جامع اطلاع رسانی اشتغال به آدرس: http://www.jobportal.ir/s1/Default.aspx?ID=15_1_2743محلاتی، صلاح الدین (1380)، درآمدی بر جهانگردی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.عقلمند، سیامک و فتح اله اکبری (1384)،"توانمندسازی: یک استراتژی مدیریتی برای نیل به توسعه پایدار"، ارائه شده در سومین کنفرانس مدیریت.زهری، پری (1385) "نقش صنعت گردشگری در توسعه تجارت"، اتحادیه صادر کنندگان یزد. آیدا امینی دانشجوی کارشناسی مدیریت جهانگردی در موسسه آموزش عالی مازیار است و این پژوهش را برای درس روش تحقیق (استاد مقدم) انجام داده است.

کارآفرینی در گردشگری پست مدرن 3

مونا زیدی: دانشجوی کارشناسی ارشد، مؤسسه آموزش عالی و غیرانتفاعی مازیار، رویان[e-mail]دکتر داود کیا کجوری: استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد چالوس [e-mail] فهرست منابع:باقرزاده، ( 7 دی 1391)، آموزش آمادگی در برابر زلزله، پارس بوک، نوشتار: آبان 1383، ازhttp://www.sabteahval.ir/Upload/Modules/Contents/asset114/524.pdfبزرگی، بابک، ابراهیمی لویه، عادل (1385). بررسی نقش آموزش و ارتباطات در ارتقای آگاهی های عمومی با هدف مدیریت ریسک سیلاب، نشریه کارگاه فنی همزیستی با سیلاب، 25 مرداد ماه 1385، صص 73-59.بیرودیان، نادر (1385).مدیریت بحران اصول ایمنی در حوادث غیرمنتظره. مشهد. جهاد دانشگاهی مشهد.خدایی، حامد (1390). نقش گردشگری در کارآفرینی و اشتغال، اولین همایش ملی گردشگری، اقتصاد و بازاریابی، دانشگاه آزاد اسلامی زابل، 26 و 27 بهمن‌ماه.زیدی، مونا (1391).بررسی پتانسیل توسعه اقتصادی گردشگری سیاه در ایران، اولین همایش ملی گردشگری و طبیعت‌گردی ایران زمین، 17 اسفندماه 1391.سعیدی‌کیا، مهدی (1384).اصول و مبانی کارآفرینی، چاپ اول، انتشارات کیا.شبگومنصف، سیدمحمود (1389). پتانسیل‌های گردشگری جنگ (مدیریت در محدودیت)، ماهنامه مدیریت جهانگردی، شماره 21 و 22، بهمن و اسفند 1389.Blair, J. (2012, November 20); Tragedi turns to tourism at Ground Zero; The New York Times. Retrieved 25 June 2010, From: http://www.theage.com.au/articles/2002/06/28/1023864657451.htmlBraithwaite, D. & Lee, Y.l, (2006). Dark tourism, hate and reconciliation: the Sandakan experience, Vermont: International Institute for Peace Through Tourism(IIPT).Foley, M & Lennon, J.J, (1996). JFK and dark tourism: a fascination with assassination, International Journal of Heritage Studies, Vol. 2, 4, pp. 198-211.Kang, E.J, Scott, Noel, Lee, T.J & Ballantyne, Roy, (2012). Benefits of visiting a 'dark tourism' site: the case of the Jeju Peace Park, Korea, Tourism Management, Vol. 33, pp. 257-265.Khanka s (2003).Entrepreneurial Development. New Dilhi: chand and Company ltd.Lennon, John & Foley, Malcom, (2000).Attraction of death and disaster, Continuum, viii+184 pp (figures, photos, refrences, index), ISBN 0-8264-5064-4.Rojek, C, (1993).Ways of escape, Basingstoke: Mackmillan.Schumpeter, Joseph A. (1934).Theory of Economic Development. Cambride: Harvard University Press. (New York: Oxford University Press, 1961.) First published in German, 1912Seaton, A. V, (1996). From thanatopsis to thanatourism: Guided by the dark, International Journal of Heritage Studies, Vol. 2, 4, pp. 234-244.Seaton, A. V, (1999). War and thanatourism: Waterloo 1815- 1914, Annals of Tourism Research, Vol. 26, 1, pp. 130-158.Sharpley, Richard & Stone, Phlip, (2008). Consuming Dark Tourism: A Thanatological Perspective,Annals of Tourism Research, Vol. 35, pp. 574-595.Sharpley, R, (2009). Shedding light on dark tourism: an introduction in R. Sharpley & P. r. Stone (Eds.), The darker side of travel (pp. 3-22). Bristol: Channel View.Smith, Wayne William, (2002).Dark Tourism: The Attraction of Death and Disaster, Annals of Tourism Research, Vol. 29, 4, pp. 1188-1189.Stone, P.R, (2006). A dark tourism specturm: towards a typology of death and macabre related tourist sites, attractions and exhibitions, Annals of Tourism, Vol. 54, 2, pp. 145-160.Strange, C., Kempa, M, (2003). Shades of dark tourism, Alcatraz and Robben island, Annals of Tourism, Research, Vol. 30, 2, pp. 386-405.Tarlow, P.E, (2005). Dark tourism: the appealing 'dark side' of tourism and more, in M. Novelli (Ed.),Niche tourism- Contemporary issues, trends and cases (pp. 47-58), Oxford: Butterworth- Heinemann.Tunbridge, J.E & Ashworth, G.J, (1996).Dissonant heritage: The management of the past as a resoruce in conflict, New York: John Wiley & Sons.Wight, cariag, (2005). Philsophical & methological paraxes in dark tourism, Journal of vacation marketingYuill, Marie Stephanie, (2003).Dark Tourism: Undrestanding Visitor Motivation at Sites of Death and Disaster, Texas: A&M University

کارآفرینی در گردشگری پست مدرن 2

سایت ‌های وابسته به طبیعت یا مصیبت‌ها و جنایات رخ داده به دست بشر نه تنها سایت‌‌هایی تداعی کننده هستند بلکه جذابیت‌های گردشگری نیز در خود دارند. تعداد بازدیدکنندگان از سایت‌‌هایی از این دست در سراسر دنیا قابل توجه هستند: به عنوان مثال در سال 2007، سایت هولوکاست آشووتز بورکِتناو (Auschwitz-Birkenau: اردوگاه اسرای جنگی در هلند در طی جنگ جهانی دوم که توسط نازی‌ها به وجود آمد) (2009)  حدود 2/1 میلیون بازدیدکننده داشت؛ حال‌آن‌که سایت گراند زیرو (Ground Zero: مکان مرکز تجارت جهانی قبل از آن‌که در 11 سپتامبر 2001 از بین برود) در نیویورک تنها 3 میلیون بازدیدکننده را جذب کرد و در حال حاضر یکی از 10 جاذبه گردشگری شهر است (Blair,2002).این پدیده به خوبی تشخیص داده شد و تحت واژه هایی از جمله گردشگری سیاه (Foley & Lennon, 1996, 198)، گردشگری مرگ (Seaton, 1996, 235)، گردشگری نقطه سیاه (Black spot tourism) (Rojek, 1993)، گردشگری میراث قساوت (Atrocity heritage tourism) (Tunbridge & Ashworth, 1996)  و گردشگری ناسالم (Morbid tourism) (Blom, 2000) بررسی شد. در میان این‌ها، گردشگری سیاه بیشتر از همه در ادبیات نوشتاری به کار رفته است (Sharpley, 2009) و به عنوان «اقدام به مسافرت به سایت‌‌های مرتبط با مرگ، رنج و ظواهر مهیب» (Stone, 2006) یا به دنبال آن، «بازدید از سایت‌‌هایی که در آن‌ها مصائب یا مرگ‌های قابل توجه تاریخی رخ داده است... که تأثیرشان بر زندگی ما ادامه دارد» (Tarlow,2005) تعریف می شود. این معنا، سایت‌‌های متنوعی از قبیل قتل و مرگ‌های انبوه، میدان‌های جنگ، قبرستان‌ها، مقبره ها، حیاط کلیساها و خانه های سابقِ مشهور اموات را دربر می گیرد.پارسون و اسملسرف کارآفرینی را یکی از دو شرط ضروری توسعه اقتصادی می دانند (شرط ضروری دیگر به نظر آنان عبارت است از خروجی افزوده سرمایه). شومپیتر نیز به علت نقش کارآفرینی در ایجاد نوآوری، آن را محور کلیدی توسعه اقتصادی تلقی می کند (خانکا، 2003). نیاز برای گردشگری جنگ در ایران، همچون نیاز برای سفرهای ارزان قیمت در ایران است که خود راهش را پیدا کرده است. ضمن این‌که نیاز شدید مردم برای سفرهای ارزان قیمت در کشور مسجل گردیده، اما تاکنون هیچگونه برنامه عملیاتی برای پاسخ به این خواسته معرفی نشده است. متقاضیان سفر و گردشگری، همچنان تور کشورهای خارجی را ترجیح داده و در صورت سفرهای داخلی، چادرخوابی یا اقامت در ویلاهای اجاره ای به جای هتل را ترجیح می دهند. مسافر خواسته خود را منعکس کرده است، این مسئولان یا بنگاه های عرضه کننده هستند که باید برنامه هایی برای تأمین خواسته های این گروه از مسافران معرفی نمایند (شبگومنصف، 1389).کارآفرینی در بخش گردشگری جنگمتأسفانه هنوز گردشگری سیاه در ایران جز درباره گردشگری جنگ مورد مطالعه قرار نگرفته است. حتی درباره گردشگری جنگ نیز آمار دقیقی از اشتغال‌زایی در این زمینه وجود ندارد. اما واضح و مبرهن است که موزه های عبرت و موزه های شهدا در جای جای ایران بازگشایی شده و این خود سبب اشتغال حداقل در بخش‌ موزه داری شده است.از صدها هزار داوطلبی که هر ساله مشتاق «زیارت» و حضور در میادین جنگی هستند، نمی توان انتظار داشت که منتظر برنامه ریزی تورهای تخصصی با اصول و استاندارد علمی نشسته، تا پس از آن، آن‌ها را عازم این سفرها گردانند. آن‌چه که مشخص است تقاضایی وجود دارد و مشتری هم منتظر نمی ماند. به نظر می رسد آنان بهتر از همه با اراده و عمل خود راه را نشان داده اند و تا آن هنگام که جلسه بازی ها برای چگونگی اجرای این‌گونه تورها ادامه داشته باشد، کاروان راهیان نور، هزاران مشتاق و متقاضی خود را با مدل «خودساخته» در این سفرها، همراهی خواهد کرد (شبگومنصف، 1389).از سوی دیگر، در مناطق جنوبی ایران که گردشگری جنگ رونق بالایی دارد، می توان کارآفرینی، اشتغال و تولید را از طریق درآمدزایی در بخش‌های مختلف مشاهده کرد از جمله تولید محصولات مرتبط با جنگ (عکس شماره 1)، تولید و فروش صنایع دستی منطقه و فروش در بازارهای محلی در مناطق گردشگری جنگ (عکس شماره 2)، ایجاد بازارهای محلی در مناطق مورد بازدید واقع شده (عکس شماره 3 و 4)، تولید محصولات مذهبی در این مناطق (عکس شماره 5) و ایجاد اشتغال در زمینه حمل و نقل در این مناطق (عکس شماره 6).تاریخچه توسعه اقتصادی در کشورهای توسعه یافته، مستنداتی برای حمایت از این واقعیت فراهم می آورد که اقتصاد، تحت تأثیر کارآفرینی است.شواهدی وجود دارد که نشان می دهد علت توسعه کشورهایی همچون آمریکا، ژاپن و آلمان که از نظر صنعتی توسعه یافته اند، کارآفرینی است. کارآفرینی هم اکنون به عنوان یک حرفه ظهور کرده است و همانند دیگر حرفه ها باید توسعه یابد و از طریق برنامه های آموزشی و دانشگاهی خاص مبتنی بر مطالعات رفتاری و تجربی، پرورش پیدا کند (خانکا، 2001).در کشور ایران با توجه به این‌که اقتصاد تک پایه ای و متکی به صادرات نفی است، دولت حرکت از اقتصاد تک پایه ای به سوی اقتصاد متنوع و با ثبات را در برنامه کاری خود قرار داده است که یکی از این برنامه ها توسعه انواع گردشگری است. بدون شک دستیابی به چنین هدفی مستلزم شناخت فرآیند گردشگری طبقه بندی رویکردها، سیاست‌ها و آثار اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی و اقتصادی است تا با یک پشتوانه علمی و آگاهی از آثار مثبت و منفی این پدیده در جهان و ایران به انتخاب یک راهبرد منطقی واقع گرا، توأم با برنامه ریزی مدیریت صحیح گردشگری جنگ در چارچوب فرآیند توسعه همه جانبه و پایدار دست یابد.ایجاد فرصت‌های اشتغال به برکت گردشگری جنگ به گونه ای قابل تعیین است که باید بگوییم ایجاد هتل‌ها و مراکز بازدید جدید سبب جذب کارکنان خدماتی شده و از آن گذشته در بهبود کیفیت فرآورده های کشاورزی و غذایی، صنایع دستی و هم‌چنین بخش‌های دیگر می تواند نقش ارزنده ای داشته باشد. به طوری که یکی از بخش‌های اشتغال زا و مفید در کشور ما صنایع دستی است. با توجه به گرایش و علاقه ای که گردشگران به صنابع دستی محلی دارند، این صنایع با فعالیت هرچه بیشتر صنعت‌گران مربوطه می توانند احیا شوند و بازارهای مناسبی برای فروش محصولات آن‌ها به وجود آید.بنا بر تحقیقات به عمل آمده، به ازای هر 25 گردشگر داخلی یک شغل ایجاد می شود و با توجه به میزان درآمدی که از توقف دو هفته ای یک گردشگر در این مناطق حاصل می شود، اهمیت توجه به این بخش بیش از پیش آشکار می شود.البته تأکید بر اهمیت گردشگری جنگ در ایران از آن جهت است که به دلیل وقوع جنگ تحمیلی 8 ساله از سوی ابرقدرت‌های جهان در ایران، پتانسیل این نوع گردشگری بیش از هر زمان دیگری در ایران دیده می شود. دست اندرکاران و یه ویژه کارآفرینان بخش گردشگری باید توجه داشته باشند که پتانسیل قوی برای گردشگری جنگ در ایران موجود است و با تشخیص «مدیریت در محدودیت» می توان بهره برداری مناسبی از این فرصت حاصل کرد. علاوه بر آن در صورتی که زیرساخت‌های لازم نیز هرچه سریع تر در این مناطق محروم آماده گردد، نعمت‌های درآمد، اشتغال زایی، تولید محصولات جنگی و محلی، تولید بیشتر صنایع دستی محلی و ایجاد بازارهای محلی گردشگری جنگ می تواند توسعه یافتگی و رشد اقتصادی این مناطق را موجب گردد.در این راستا موزه های شهدا نیز از دیگر مجموعه های گردشگری سیاه محسوب می شود که نمونه های آن کم و بیش در شهرهای دیگر کشور وجود دارد. در موزه های شهدا، اشیا و آثار به جا مانده از شهدای دفاع مقدس، مانند سجاده و تسبیح شهدا، پیراهن خونین شهدا، نوارهای سخنرانی، وصیت نامه شهدا و دست نوشته های صدها شهید که در  غرفه ها یا در آرشیو موزه نگهداری می شوند را می توان پیدا کرد (شبگومنصف، 1389).

کارآفرینی در گردشگری پست مدرن

تغییرات بسیاری از زمان گردشگری سنتی انبوه تا گردشگری پست مدرن رخ داده است. شکل گیری مقاصد و تجربیات جدید، افزایش تنوع محصولات گردشگری، همگی با رویکرد پایداری و بعضاً در قالب گردشگری علایق خاص، از مصادیق دنیای پست مدرن است. گردشگری پست مدرن نتیجه تحولات فناورانه از یکسو و اندیشه ها و نظریه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی از سوی دیگر است. اساساً بسیاری از حوادث، رویدادها و پدیده ها، در دنیای پست مدرن، امکان تبدیل شدن به محصول و مقصد گردشگری را دارند (Wight, 2005).با توجه به افزایش و متنوع شدن گونه های گردشگری در جهان، از دهه 1990، گونه جدیدی تحت عنوان «گردشگری سیاه» (Dark tourism) به گونه های رایج گردشگری افزوده شده است. در حالی که بخش گسترده ای از مطالعات ادبیات گردشگری پیرامون بازاریابی، مصرف و عرضه مقاصد تفریحی، شاد و سرگرم کننده گردشگری است، برخی از محققان و نویسندگان گردشگری، در جست وجوی آنتی تزهای تراژدی، مرگ و جنگ هستند (Yuill, 2003).در این میان، گردشگری سیاه در قرن 20 یک زیرمجموعه مهم و اساسی در گردشگری بوده است. چنانچه بررسی ها نشان می دهد، میلیون‌ها گردشگر/بازدیدکننده هر ساله از مکان‌‌هایی که بلایای طبیعی در آن‌ها رخ داده دیدن می کنند.در ایران نیز پتانسیل‌های متعددی از گردشگری تلخ، چه با گرایش گردشگری جنگ (مانند موزه عبرت که شکنجه گاه زندانیان سیاسی در دوران پهلوی دوم بوده، موزه شهدا، نمایشگاه های دایمی و موقت که تصاویری از شهدای انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی را عرضه می کنند (وثوقی، 1388) و چه با گرایش گردشگری مصیبت (نمایشگاه های دایمی و موقت از مصایب غیرعادی مانند سیل گلستان و دره گز و زلزله های شدید مانند طبس، بم و آذربایجان) (زیدی، 1391) وجود دارد.از سوی دیگر، رشد چشمگیر صنعت گردشگری در سال‌های اخیر در سطح جهان، نقش مهمی را در زمینه ایجاد فرصت‌های شغلی تولید و درآمد و تحریک اقتصادی ملی و بین المللی داشته است. گردشگری با ایجاد فرصت‌های جدید اقتصادی به فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جوامع محلی، جان و نقش تازه ای می بخشد و این امر می تواند در توسعه فعالیت‌های کارآفرینی بسیار بااهمیت باشد. توسعه فعالیت‌های کارآفرینی راهبردی برای بهبود زندگی اجتماعی و اقتصادی افراد جامعه و تلاشی همه جانبه برای کاهش بیکاری است که به ویژه با افزایش تولید و ارتقای بهره وری منجر به توسعه اشتغال می گردد. توسعه صنعت گردشگری می تواند با توجه به کارکردهای اقتصادی- اجتماعی و پتانسیل های هر منطقه منجر به افزایش اشتغال و کارآفرینی شده و زمینه های توسعه محلی و اقتصادی هر کشوری را فراهم نماید. گردشگری می تواند نقش عمده ای در توانمندسازی مردم محلی و توسعه منابع انسانی و تنوع بخشی و رشد اقتصادی و همچنین خلق فرصت‌های شغلی و توسعه و بهبود فعالیت‌های کارآفرینی در ارتباط تنگاتنگ با سایر بخش‌های اقتصادی ایفا کند (خدایی، 1390).طبیعی است اگر این کارآفرینی در مناطقی صورت گیرد که کمتر در زمینه گردشگری های معمول فعال هستند، سبب می شود تا عدالت اجتماعی و توزیع ثروت در این مناطق نقش ویژه ای بپذیرد. در همین خصوص لزوم بررسی پتانسیل کارآفرینی در بخش گردشگری جنگ در ایران بیش از پیش به چشم می خورد. گردشگری جنگگردشگری سیاه از انواع توریسم است که با تعبیراتی که در چند «دهه اخیر» در ساختار آن ایجاد شده است، نقش مهمی در جذب مخاطب در این صنعت ایفا کرده است.گردشگری سیاه یا تلخ به بازدیدها و سفرهای سازمان دهی شده ای گفته می شود که از مناطق مصیبت دیده و شهرهایی صورت می گیرد که در معرض بلاهای طبیعی مانند زلزله، سونامی، سیل و... قرار گرفته یا آثار جنگ، حملات تروریستی و... در آن‌ها واقع شده است. تجسم پدیده مرگ و بحران‌های طبیعی و انسانی به وسیله سفر به مناطقی که روزی دست‌خوش آسیب و بلا شده و هزاران نفر را به کام مرگ فرو برده است، از اهداف برگزاری چنین تورهایی است (زیدی، 1391).علی‌رغم پیشینه طولانی و افزایش تقاضای سفر به مکان‌های مرتبط با جنگ، مرگ، بدبختی و... تنها در طول چند سال اخیر، توجه محافل دانشگاهی و علمی نسبت به آن جلب شده و تحت عنوان «گردشگری تلخ» مطرح گردیده است. مرگ، مصیبت، جنگ، قساوت، فجایع و... در شکل گردشگری خود، به طور فزاینده ای در بازار گردشگری امروز جهان، افزایش یافته و پتانسیل سفرهای خاص را برای علاقمندان به بازدید از صحنه های واقعی یا بازسازی شده ای از مرگ و رنج را فراهم کرده است. (وثوقی، 1388)غیر از گردشگری سیاه، اصطلاحات دیگری نیز در رابطه با فعالیت‌های گردشگری مرتبط با مرگ، مصیبت، جنگ و... در متون گردشگری به چشم می خورد. اما در این میان اصطلاح گردشگری سیاه به دلیل ورود به عرصه دانشگاهی و علمی و در پی آن، شکل گیری چارچوب نظری، جزو گونه های رایج گردشگری نو، قرار گرفته است(Sharpley, 2008)به گفته لنون و فلی، گردشگری سیاه شکلی از توریسم است که هنوز در مرحله تحقیق است، به خصوص در آمریکای شمالی. این دو در کتاب خود با نام «جاذبه های مرگ و فاجعه» توضیح می دهند که «گردشگری سیاه» تنها بازدید از سایت‌هایی که قساوت در آن‌ها رخ داده نیست بلکه «هم محصول پیشامدهای دنیای مدرن و هم یک اثر مهم بر روی این پیشامدهاست»(Smith, 2002).سیتون (Seaton) در 1996 اصطلاح گردشگری مرگ را برای اولین بار مطرح و آن را این طور تعریف می کند:«سفری هدفمند و با انگیزه به مکان هایی که سمبول یا واقعیتی از مرگ‌های دردناک و ظالمانه را به نمایش می گذارد.»او همچنین اشاره می کند اگرچه گردشگری مرگ اخیراً رایج شده، اما این نوع گردشگری پیشینه طولانی دارد. به عنوان نمونه در قرون وسطی و در دوران رمانتیسم قرن 18 و 19 مصادیق آن بسیار است: میدان نبرد واترلو مربوط به سال 1816 و پوپیی که صحنه ویرانی اسفناکی به دست طبیعت بود، از مشهورترین مقاصد سفر با موضوع مرگ، در گذشته بوده است. (وثوقی، 1388)

راهکارهای توسعه گردشگری بین المللی در ایران

با توجه به تحقیقات انجام شده در خصوص چالشهای موجود در امر گردشگری ایران و همچنین تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده، در جهت شناسایی راهکارهای رشد و توسعه صنعت گردشگری بین المللی در موارد ذیل پیشنهاد می شود:1. نیاز به ارائه تعریفی مناسب و جامع از صنعت گردشگری و اهداف مورد نظر. 2. افزایش امنیت مرزی و داخلی. 3. افزایش امنیت راههای ارتباطی و مواصلاتی. 4. جلوگیری از وقوع حوادث و رخدادهای داخلی بر علیه گردشگران بین المللی. 5. ارایه راهکارههایی برای از بین بردن مشکلات دیپلماتیک جهانی. 6. بسط و گسترش ارتباط و وسایل مدرن حمل و نقل، توسعه خدمات هواپیمایی و فرودگاهی و بهره برداری از راههای ارتباطی و مواصلاتی بهبود تاسیسات بهداشتی و شبکه های آب و .... 7. ارایه امکانات و خدمات در سطح استانداردهای بین المللی. 8. رفع ضعف خدمات هتلداری و رستوران داری. 9. برگزاری هفته های فرهنگی ایران در کشورهای هدف. 10. برگزاری نمایشگاهها و همایشها اختصاصی در سطح بین المللی جهت شناساندن ظرفیتهای گردشگری کشور ایران و شرکت فعال در نمایشگاههای بین المللی خارج از کشور. 11. انتشار دایمی کتابها، مقالات، کاتالوگها و عکسها از جاذبه های گردشگری ایران، تهیه نقشه های توریستی و بروشورهای حاوی اطلاعات مورد نیاز جهانگردان. 12. ایجاد سیستمی مدون جهت تبلیغات داخلی گردشگران بین المللی و معرفی فرصتهایی که از این بابت حاصل می شود. که می تواند از طریق آموزش و پرورش و پخش فیلم و...، آموزش لازم در این زمینه ارایه شود. 13. جلوگیری از ارایه سلایق شخصی در زمینه تبلیغات گردشگری بین المللی و ارایه راهکارهای علمی بازاریابی در این زمینه. 14. رقبای ایران در صنعت توریسم همواره به تبلیغات منفی علیه ایران می‌پردازند و آن را کشوری ناامن معرفی می‌کنند. تبلیغات در سطح بین المللی و به صورت گسترده در خصوص نشان دادن چهره واقعی از ایران می تواند تا حدود زیادی این اقدام را خنثی کند. 15. جلوگیری از تعدد مراکز تصمیم گیری و تقویت بیش از گذشته سازمان اصلی متولی صنعت گردشگری در کشور ایران. 16. جلوگیری از تداخل وظایف سازمانهای مرتبط و سیاستگذاری مشترک توسط این سازمانها. 17. تشویق ایرانیان مقیم خارج به استفاده از فرهنگ و رسوم ایرانی. 18. تشویق مردم، سازمانها و ایرانیان خارج از کشور به سرمایه گذاری در زمینه گردشگری وحذف تمامی ریسکها و نااطمینانی‌ها در این زمینه. 19. ایجاد شرایطی جهت تحقیقات گردشگری در دانشگاهها و کاربردی کردن این تحقیقات. 20. تربیت نیروی انسانی کارآمد و آشنا به زبانهای بین‌المللی. 21. تربیت پلیس راهنما. 22. توسعه اماکن اقامتی، پذیرایی، ورزشی و تفریحی. 23. ارقام تعداد هتلهای فعال در کشور نشان می دهد که صنعت توریسم ایران برای جلب جهانگردان شدیداً نیازمند زیرساختهای اقامتی و رفاهی است. 24. هنوز بسیاری از مردم کشور ایران از جاذبه‌های طبیعی استانهای مختلف کشور اطلاعات مناسبی ندارند. آگاهی عمومی از جاذبه‌های گردشگری و افزایش مسافرتهای بین شهری و استانی، ضمن کسب درآمد برای مناطق توریست پذیر، در افزایش روحیه و نشاط مسافران نیز نقش بسزایی دارد. 25. برای برخی بازارهای بزرگ جهت جذب گردشگر، توجه به سطح درآمد مردم در آن بازارها و بزرگی بازار اهمیت دارد. در این صنعت، مقایسه قیمتها به سرعت صورت می‌گیرد. از این رو ارایه قیمت رقابتی برای سفرهای گروهی حایز اهمیت است. 26. توجه ویژه به اکوتوریسم (طبیعت گردی). 27. ایجاد شرکتها و موسسات گردشگری و استقرار دفاتر آنها در خارج از کشور و فعالیت هدفمند آنها در راستای بازاریابی صنعت گردشگری. 28. افزایش اعتبارات بخش‌جهانگردی و تسریع در تکمیل طرحهای نیمه تمام. 29. تعامل با فرهنگها و تمدن دیگر ملل. 30. استفاده از تجربیات دیگر کشورها به ویژه کشورهای موفق در حوزه گردشگری. 31. توجه خاص به گردشگری الکترونیکی (ET). 32. تدوین طرحهای جامع گردشگری برای هریک از استانهای کشور با توجه به ویژگیهای تاریخی - مذهبی آنها. 33. یافتن بازارهای هدف و برنامه‌ریزی برای ورود و نفوذ به این بازارها با توجه به ویژگیهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آنها. 34. تربیت نیروی انسانی ماهر برای این بخش (راهنمای مسلط به زبان و علاقه‌مند به کار، خدمات‌دهندگان آشنا با زبان انگلیسی و ...) مهم است و می‌تواند در ردیف رشته‌های مختلف تحصیلی در دانشگاهها، مدیریت گردشگری - هتلداری و... تدریس شود تا کارشناسان خبره برای توسعه این صنعت پرورش یابند. 35. تقویت و گسترش ابعاد خاص گردشگری در ایران. 36. استفاده از کارشناسان خارجی در زمینه جهانگردی.