صنعت گردشگری مسالمت آمیزترین جنبش خانواده بشری است که به پیشرفت دانش فرهنگ و اقتصاد جوامع اثر مستقیم دارد و به عنوان موثرترین عامل در ایجاد تفاهم میان ملتها و استوار ساختن صلح جهانی نقش اساسی ایفا میکند (زهری 1385).امروزه نگرش جدیدی به صنعت گردشگری ایجاد شده و توجه خاصی توسط مراکز آموزشی سیاستمداران و مدیران به این صنعت معطوف شده است. در دیدگاه جدید اهمیت گردشگری به لحاظ امکان پذیری اقتصادی هزینه ها و سودآوری برای منطقه گردشگر پذیر بررسی می گردد.گردشگری و اقتصاد گردشگری در حال حاضر در حال تبدیل شدن به یکی از ارکان اصلی اقتصاد جهان است. افزون بر این بسیاری از برنامه ریزان و سیاست گذاران توسعه نیز از صنعت گردشگری به عنوان رکن اصلی توسعه پایدار یاد می کنند (افتخاری. 1385). اما تغییرات در هر بخشیاز اقتصاد جهانی می تواند دگرگونیهای عمده ای نیز در گردشگری در پی داشته باشد. برای نمونه، چندی است نوسانات ارز در بازار ایران باعث تغییرات گسترده ای در حوزه گردشگری داخلی و خارجی این کشور شده است که در ادامه، به آن می پردازیم.صنعت گردشگریبرای اولین بار بصورت رسمی در سال 1937 کلمات گردشگری و گردشگر توسط سازمان ملل مورد استفاده قرار گرفت ولی پیشینه این صنعت به سالهای قبل از این تاریخ بر میگردد (اژدری 1387). گردشگری در ایران با نگرش جدید از سال 1317 مورد توجه قرار گرفت (زهری 1385). امروزه گردشگری یکی از بخش های هدایت کننده تجارت جهانی در خدمات و یکی از مهمترین مولفه های صادرات هر کشوری است. گردشگری منبعی مهم برای شکوفایی کشورهای در حال توسعه است و سطح زندگی اجتماعی را با ایجاد مشاغل گوناگون و ارتقا سطح در آمد طبقات وسیعی از مردم کشورهای گردشگر فرست و گردشگر پذیر تغییر می دهد (محلاتی 1380). صنایع مسافرتی و گردشگری به خوبی در مسیر تبدیل شدن به یک موتور قدرتمند در هزاره سوم قرار دارند. گردشگری جهانی شاخص های جدیدی را در سه ماه اول سال 2007 از خود نشان داده است که معادل نهصد میلیون گردشگر بوده است. البته در سالهای 2008 و 2009 به علت رکودی که دامن گیر کشورهای مختلف جهان شده است این صنعت شامل تغییرات چندانی نبوده است.ارز و نقش آن در صنعت گردشگریبرای سفر به کشوری دیگر، ابتدا باید پول ان کشور را به دست آورد. تبادل ارز لازمه این کار است. همه ابزارهای پولی که مبین مطالبات اهالی یک کشور از کشور دیگر باشد ارز نامیده می شود. استفاده از ارز وسیله اصلی هر کشور برای تسویه حساب معاملات با دیگر کشورها به شمار می رود. نرخ ارز: قیمت مبادله پول رایج یک کشور با پول رایج یک کشور دیگر را اصطلاحا نرخ ارز گویند. واحد کلی ارز دلار است که بنا به شرایط و اتفاقات مختلف قیمت مبادلاتی ان در ایران با نوسانات قابل توجهی روبرو است. با بالا رفتن نرخ دلار ارزش مبادلاتی با توجه به واحد ریال کم می شود. واردات و صادرات با نرخ تازه ای انجام می شود. از آنجایی که مواد اولیه با قیمت بالاتری نسبت به قبل خریداری می شوند کالای تولید شده نیز با قیمت بالاتری عرضه می شود. در ایران برای سفر به کشور خارجی ابتدا باید ریال ایران را به ارز تبدیل کرده و سپس پول آن کشور را خریداری کنیم. از آنجایی که تورهای خارج از ایران به قیمت دلار فروخته می شوند با بالا رفتن نرخ ارز قیمت بسته های سفر نیز مانند مواد اولیه صنایع بیشتر می شود و این باعث می شود تقاضا برای سقر های خارجی گران قیمت کم شود.در حالی که تورهای خارجی یکی از مهمترین منابع مالی برای آژانس داران است، نوسانات شدید نرخ ارز این تورها را دچار تزلزل کرده و آژانس ها با چالش جدیدی مواجه شده اند. گفته می شود تغییر ناگهانی ارز با ارقام قابل توجه ضرر زیادی به فروشندگان تورهای خارجی زده است. علاوه بر این قیمت تورهای داخلی نیز به صورت چشمگیری افزایش یافته که به دلیل افت ارزش ریال است.البته اصولاً نوسانات نرخ ارز بر کلیه فعالیت های اقتصادی اثر گذار است. با این حال شدت و ضعف این تاثیرات بستگی به میزان تعاملات هر بخش با اقتصاد جهانی دارد. صنعت گردشگری نیز از این موضوع متاثر خواهد بود هم از جنبه گردشگری خارجی و هم از جنبه گردشگری داخلی.مثلا فردی که مقصد خارجی را برای گذراندن اوقات فراغت انتخاب کرده، با افزایش قیمت تورهای خارجی و ارز و حتی نبودن ارز دولتی نظر خود را عوض کرده و به سوی مقاصد گردشگری داخلی متمایل می شود و این موضوع زمانی که با کاهش نرخ ارز مواجه هستیم به صورت معکوس عمل خواهد کرد.افزایش نرخ ارز در کشور طی چند ماه اخیر تاثیر مستقیمی روی نرخ تورهای گردشگری داخلی و خارجی گذاشته است، به نحوی که تورهای خارجی ار 6 ماه پیش تا کنون به دو برابر قیمت فروخته می شود (به نقل از خبرگزاری اکو نیوز )آمار خبرگزاری هایی همچون خبرگزاری اقتصادی ایران نشان می دهد که دبی و ترکیه با وجود افزایش نرخ دلار، همچنان در صدر مقصد گردشگری ایرانیان اند. هر چند که قیمت این تورها در 6 ماه امسال دو برابر افزایش قیمت داشته، اما با این حال در فهرست پر فروشترین تورهای خارجی قرار دارند.در مقابل تورهای گردشگری داخلی به مقصد جزیره کیش و مشهد نیز پر فروش هستند. به همین دلیل آژانسهای مسافرتی رزرو این تورها را از دو هفته قبل انجام می دهند. ولی تورهای شهر دیگر همان روز فروخته می شود چون متقاضی کمتری دارد.در این میان قیمت تورهای مشهد نیز افزایش داشته است. اما تورهای گردشگری شهرهای دیگر تغییر محسوسی نداشته اند و بیشتر روی نرخ هتلها افزایش داشته اند.در این میان نباید ازبرابری نرخ تور داخلی و خارجی نیز غافل بود؛ چرا که به عنوان مثال مقایسه دو تور کیش و دبی نشان می دهد تور دو روزه دبی با ۴۰۰ هزار تومان خدمات در هتل ۳ ستاره تقریبا برابر با تور دو روزه کیش در هتل درجه سه با همان قیمت فروخته می شود.بنابر این ملاحظه می شود که به دلیل تعاملات بین المللی صنعت گردشگری با اقتصاد جهانی و قابلیت رقابت و فعالیت در آن با شدت بیشتری تحت تاثیر نوسانات ارز قرار دارد. انتظار می رود با افزایش نرخ ارز تعداد سفرهای خروجی از ایران تا حدودی کنترل شده و بر تعداد گردشگران ورودی و داخلی افزوده شودیک نظریه دیگر هم وجود دارد که اگر افزایش نرخ ارز باعث بروز تورم شدید شود، در اقتصاد کشور اختلال ایجاد شده و بسیاری از مردم توانایی مالی برای مسافرت نخواهند داشت. زیرا حقوق و در آمد ثابت است ولی قیمت ها مدام بالا می رود.افزایش نرخ ارز، فرصتی برای جذب گرشگران خارجیهمانطور که گفته شد با تغییر نرخ ارز و پایین امدن ارزش ریال می توان گقت که ایران برای کشورهایی با ارزش پول بیشتر مقصد مسافرتی بسیار ارزانی است که می توانند برای مسیر سفر انتخاب کنند و این می تواند یک عامل برای جذب توریست باشد. در شرایط کنونی که کشور با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می کند، توسعه صنعت گردشگری و جذب گردشگران خارجی می تواند راهکاری گره گشا باشد.بر این اساس اتکا به صنعت گردشگری و مزیت های واقعی و جاذبه های کم نظیر خود بسیار بهتر از ایجاد فضاهای مصنوعی و کوتاه مدت رونق و بهبودی خواهد بود. البته این بدین معنا نیست که تحت هیچ شرایطی امکان استفاده از ایزار مالی پولی و ارزی برای بهبود صنعت گردشگری وجود ندارد بلکه لازم است تا این ابزار به صورت عاقلانه محدود و هدفمند مورد استفاده قرار گیرد.جذب توریست تنها به دلیل ارزان بودن یک کشور ممکن نیست بلکه شرایط امنیت تبلیغات امکانات جاذبه ها و ... حتی نقش مهم تری ایفا می کنند بنا بر این داشتن بستر های مناسب برای توسعه لازم است.بنابراین یکی از بهترین راهکارها برای بهتر کردن اوضاع اقتصاد کشور تبلیغات مثبت برای جذب توریست از کشورهای دیگر است که می تواند با ایجاد شغل و درامد زایی بسیاری از مشکلات را حل کند که البته به دلیل نبودن بسترهای لازم برای گردشگر پذیری این نظریه در همین حد باقی مانده و اجرای آن در واقع تغییرات زیادی را می طلبد علاوه بر این تلاش برای ثابت نگه داشتن نرخ ارز خیلی می تواند به این بحث کمک کند.تبلیغات نیز نقش بسیار مهمی در جذب گردشگر برای ایران داری هم اکنون تمامی تبلیغاتی که از ایران میشود جنبه منفی دارد. در حالی که شاید کشورهای دیگر امنیت کمتری نسبت به ایران داشته باشند ولی بستر های جذب گردشگر را دارند. اینگونه مسایل است که حتی با توجه به ارزان شدن پول ملی نمی توانیم گردشگر زیادی جذب کنیم.منابع:اژدری، علی (1389)،"نقش مدیریت در توسعه صنعت گردشگری"، در وب سایت نظام جامع اطلاع رسانی اشتغال به آدرس: http://www.jobportal.ir/s1/Default.aspx?ID=15_1_2743محلاتی، صلاح الدین (1380)، درآمدی بر جهانگردی، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.عقلمند، سیامک و فتح اله اکبری (1384)،"توانمندسازی: یک استراتژی مدیریتی برای نیل به توسعه پایدار"، ارائه شده در سومین کنفرانس مدیریت.زهری، پری (1385) "نقش صنعت گردشگری در توسعه تجارت"، اتحادیه صادر کنندگان یزد. آیدا امینی دانشجوی کارشناسی مدیریت جهانگردی در موسسه آموزش عالی مازیار است و این پژوهش را برای درس روش تحقیق (استاد مقدم) انجام داده است.